Τι είναι η εμμηνόπαυση;
Η εμμηνόπαυση ορίζεται ως η φάση της ζωής που ξεκινά 12 μήνες μετά την τελευταία έμμηνο ρύση σας και σηματοδοτεί το τέλος της έμμηνου κύκλου. Ουσιαστικά σηματοδοτεί “το τέλος” της λειτουργίας των ωοθηκών. Η εμμηνόπαυση μπορεί να συμβεί στη δεκαετία των 40 ή των 50 σας, αλλά ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 51έτη. Η μετάβαση από την αναπαραγωγική ηλικία στην εμμηνόπαυση είναι μια διαδικασία που διαρκεί συνήθως 2 με 3 χρόνια. Μία γυναίκα για να θεωρηθεί ότι είναι σε εμμηνόπαυση, πρέπει να περάσει ολόκληρο ημερολογιακό έτος δίχως έμμηνο ρύση.
Ποια είναι η αιτία της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης;
Αιτία της φυσιολογική εμμηνόπαυση είναι η ωοθηκική ανεπάρκεια δηλαδή η αδυναμία των ωοθηκών να παράγουν ωάρια και τις ορμόνες του φύλου (οιστρογόνα και προγεστερόνη).
Τι είναι το κλιμακτηριακό σύνδρομο;
Το κλιμακτηριακό σύνδρομο (κλιμακτήριος ή περιεμμηνόπαυση) αποτελεί μία περίοδο διάρκειας 1-5 ετών, η οποία προηγείται της εμμηνόπαυσης. Πρόκειται για τη μεταβατική περίοδος από την κυκλική παραγωγή των ωοθηκικών ορμονών στην πλήρη παύση της λειτουργίας του ωοθηκικού ιστού. Κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου οπότε το γυναικείο σώμα παράγει λιγότερα οιστρογόνα διαπιστώνεται μια μείωση της διάρκειας του κύκλου κατά 2-5 ημέρες και διαλείπουσα ωοθηκική λειτουργία.
Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της εμμηνόπαυσης;
Συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αποτελούν οι:
- εξάψεις
- νυκτερινοί ιδρώτες
- η δυσκολία να κοιμηθεί η γυναίκα
- το άγχος
- πόνος κατά την διάρκεια της ερωτικής πράξης
- μειωμένη διάθεση για σεξ (μειωμένη λίμπιντο)
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορούν να συνεχίσουν και χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Τι είναι η πρώιμη εμμηνόπαυση;
Πρώιμη εμμηνόπαυση ονομάζεται η οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως πριν τα 45 έτη. Η πρώιμη εμμηνόπαυση μπορεί να προκύψει και σε γυναίκες μικρότερες των 40 ετών και ονομάζεται πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.
Που οφείλεται η πρώιμη εμμηνόπαυση;
Τα αίτια της πρώιμης εμμηνόπαυσης μπορούν να οφείλονται σε:
- κληρονομικά αίτια
- κάποιες λοιμώξεις
- αυτοάνοσα νοσήματα
- χρωμοσωμικές ανωμαλίες
- καρκινικές θεραπείας που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την ανεπάρκεια των ωοθηκών.
Πώς γίνεται η διάγνωση της εμμηνόπαυσης;
Για να γίνει η διάγνωση της εμμηνόπαυσης θα πρέπει να υπάρχει 12 μήνες απουσίας περιόδου. Συνήθως δε χρειάζονται εξετάσεις για να διαγνωστεί. Καταγράφεται το ιστορικό και η ηλικία της γυναίκας, καθώς και η συμπτωματολογία που παρουσιάζει.
Σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να πραγματοποιήσει έλεγχο της ορμόνης FSH (θυλακιοτρόπος ορμόνη) και οιστρογόνων. Η τιμή της FSH στην εμμηνόπαυση είναι συνήθως >40 IU/ ml.
Πότε χρειάζεστε βοήθεια για την ανακούφιση των συμπτωμάτων;
Όταν μια γυναίκα μπει σε εμμηνόπαυση, είναι χρήσιμη μια συζήτηση με το γυναικολόγο σχετικά με τις αλλαγές που συντελλούνται ώστε η γυναίκα να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένη για αυτή τη φάση της ζωής της. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που αυτή η συζήτηση δεν θα πρέπει να αναβάλεται όταν τα συμπτώματα είναι ενοχλητικά. Αναζητήστε βοήθεια γιατί μπορείτε να ανακουφιστείτε σε μεγάλο βαθμό από τα ενοχλήματα της εμμηνόπαυσης.
Πώς επηρεάζει η εμμηνόπαυση την υγεία της γυναίκας;
Κατά την εμμηνόπαυση ελαττώνεται σημαντικά η παραγωγή των οιστρογόνων και της προγεστερόνης από τις ωοθήκες. Αυτό μπορεί μακροχρόνια να αυξήσει τον κίνδυνο προβλημάτων υγείας.
- Καρδιαγγειακή νόσος
Τα οιστρογόνα βοηθούν στην καλή λειτουγία των αγγείων και στην ισορροπία μεταξύ καλής και κακής χοληστερίνης. Τα ελαττωμένα επίπεδα οιστρογόνων αυξάνουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρυνσης με αποτέλεσμα ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου στην εμμηνόπαυση να αυξάνεται 2-3 φορές. - Εγκεφαλικό επεισόδιο
Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία μετά τα 55 έτη. Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων ευνοούν την αθηροσκλήρυνση των αρτηριών του εγκεφάλου. - Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση είναι μια προοδευτική πάθηση και μια«σιωπηρή» νόσος κι αυτό γιατί δεν προκαλεί συνήθως κανένα σύμπτωμα έως ότου να συμβεί κάποιο κάταγμα.Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων συνδέονται με αυξημένη απώλεια οστικής μάζας και αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης οστεοπόρωσης.Παράγοντες όπως ηλικία άνω των 65, οικογενειακό αναμνηστικό κατάγματος, ιστορικό κατάγματος χαμηλής βίας, κάπνισμα, πρώιμη εμμηνόπαυση, ρευματοειδής αρθρίτις, λήψη στεροειδών και απώλεια ύψους επιβάλλουν τον έλεγχο παρουσίας οστεοπόρωσης με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας ιδανικά πρέπει να γίνεται σε δυο θέσεις (οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης και μη επικρατούν ισχίο). - Ακράτεια ούρων
Με την είσοδο στην εμμηνόπαυση, λόγω μειωμένων επιπέδων οιστρογόνων, αλλά και εξαιτίας της φυσιολογικής γήρανσης, είναι πολύ πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα συμπτώματα ελαφράς ακράτειας, δηλαδή «ακούσιας απώλειας ούρων».
Τι εξετάσεις πρέπει να γίνονται μετά τη διάγνωση της εμμηνόπαυσης;
Ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος και το τεστ Παπανικολάου είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας των γυναικών. Επίσης, μετά τα 40 έτη συστήνεται ετήσιος μαστογραφικός έλεγχος. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες λόγω της απουσίας της προστατευτικής δράσης των οιστρογόνων στα οστά πρέπει να γίνεται μέτρηση οστικής πυκνότητας για την πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Τέλος, η αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών συμβάντων εξαιτίας της αλλαγής του λιπιδαιμικού προφίλ επιβάλλει την εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου μέσω των αντίστοιχων εξετάσεων (αιματολογικός και καρδιολογικός έλεγχος).
Τι συμβαίνει με τα ινομυώματα στην εμμηνόπαυση;
Τα ινομυώματα τείνουν να μένουν σταθερά σε μέγεθος ή να υποστρέφουν κατά την εμμηνόπαυση, λόγω της πτώσης των οιστρογόνων. Σπάνια μπορεί να αυξηθούν σε μέγεθος και αυτό αποτελεί λόγο περαιτέρω διερεύνησης, ειδικά σε γυναίκες που δεν παίρνουν ορμονική υποκατάσταση ή που εμφανίζονται με αιμορραγία στην εμμηνόπαυση.
Τι συμβαίνει εάν δω αίμα (κολπική αιμόρροια) στην εμμηνόπαυση;
Η κολπική αιμορραγία στην εμμηνόπαυση χρήζει πάντα διερεύνησης.
Συνήθως είναι καλοήθους αιτιολογίας, λόγω ατροφίας του βλενογγόνου του κόλπου.
Μπορεί όμως να οφείλεται σε υπερπλασία, πολύποδα ή κακοήθεια του ενδομητρίου.
Πώς πρέπει να αλλάξουν οι διατροφικές συνήθειες στην εμμηνόπαυση;
Από την περι-εμμηνοπαυσιακή περίοδο και έπειτα, η σωστή διατροφή είναι ζωτικής σημασίας, καθώς μπορεί να βοηθήσει σημαντικά αφενός στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία και αφετέρου στην καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων.
Τα σημεία που πρέπει να προσέξετε περισσότερο είναι τα εξής:
- Κρατήστε το βάρος σας σταθερό, περιορίζοντας τις θερμίδες που προσλαμβάνετε ημερησίως.
- Διατηρείστε καλή σκελετική υγεία, προσλαμβάνοντας επαρκή ποσότητα ασβεστίου και βιταμίνηςD.
- Ακολουθήστεκαρδιο-προστατευτική διατροφή, ιδιαίτερα αν έχετε δυσλιπιδαιμία ή ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς στην περίοδο της εμμηνόπαυσης αυξάνεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος.
- Αν έχετε αυξημένο σάκχαρο, ινσουλίνης νηστείας, μεταβολικό σύνδρομο ή οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη έχετε κάποιου βαθμού αντίσταση στην ινσουλίνη που ίσως σας δυσκολεύει και στην απώλεια βάρους. Στην περίπτωση αυτή, μειώστε λίγο τους υδατάνθρακες της διατροφής σας και καταναλώστε «καλούς» υδατάνθρακες χαμηλότερου γλυκαιμικού δείκτη, κατανέμοντας τους μέσα στην ημέρα. Φροντίστε να καλύπτετε τις ημερήσιες ανάγκες σας σε πρωτεΐνη, κυρίως σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη, ειδικά αν είστε σε πρόγραμμα απώλειας βάρους, ώστε να προστατευτείτε από απώλεια μυϊκής μάζας.
Ποια είναι η θεραπεία για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης;
Η εμμηνόπαυση δεν είναι μια ασθένεια στην οποία αντιστοιχεί μια συγκεκριμένη θεραπεία.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση των διαφόρων συμπτωμάτων, όπως των εξάψεων, που μπορεί να γίνουν ενοχλητικά στη διάρκεια της ημέρας. Άλλα φάρμακα χρησιμοποιούνται για την πρόληψη της οστεοπόρωσης ή τη ρύθμιση του επιπέδου των λιπιδίων.
Φυσικά, δε χρειάζονται όλες οι γυναίκες τις διάφορες θεραπείες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης.
Τι περιλαμβάνει η φαρμακευτική αγωγή της εμμηνόπαυσης;
Ο ιατρός μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να περιλαμβάνει θεραπεία ορμονικής αποκατάστασης, συμπληρώματα βιταμινών, κολπικές κρέμες και λιπαντικά για την κολπική ξηρότητα ή συνεδρίες ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων.
Ποιες αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες θα βοηθήσουν σε μία πιο ομαλή περίοδο εμμηνόπαυσης;
Συνίσταται η ασθενής να κάνει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, με την ένταξη της συστηματικής άσκησης και την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών (ιδίως της μείωσης της πρόσληψης καφεΐνης, αλκοόλ, πικάντικών φαγητών και διακοπής του καπνίσματος) καθώς και της αποφυγής υπερβολικής κόπωσης.
Τι είναι τα φυτοοιστρογόνα;
Τα φυτοοιστρογόνα ανήκουν σε μία μεγάλη ομάδα φαινολικών στοιχείων, γνωστών ως φλαβονοειδή. Τα κουμεστάνια και οι ισοφλαβόνες είναι δύο από τους βασικότερους εκπροσώπους αυτής της τάξης. Η ομοιότητά τους σε μοριακό επίπεδο με τα οιστρογόνα, τους επιτρέπει να προσομοιάζουν, αν και κατά πολύ ασθενέστερα, τη δράση των οιστρογόνων.
Αυτές οι ουσίες φαίνονται να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις, ενώ παράλληλα προστατεύουν την υγεία των οστών, ενώ επειδή δρουν εκλεκτικά δεν επηρεάζουν τους ιστούς του μαστού και της μήτρας. Καλές πηγές φυτοοιστρογόνων αποτελούν τα φασόλια σόγιας, το κόκκινο τριφύλλι και το λινέλαιο.
Επίσης, σκευάσματα με φυτοοιστρογόνα χρησιμοποιούνται σήμερα πλέον εναλλακτικά της ορμονικής υποκατάτασης ως συμπληρώματα διατροφής.
Πρόσφατη μεταανάλυση κατέληξε ότι συμπληρώματα με ισοφλαβόνες σόγιας θα μπορούσαν να είναι ευεργετικά για τη μείωση του σωματικού βάρους, και τον έλεγχο της γλυκόζης και ινσουλίνης του πλάσματος
Τι είναι η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης;
Αποτελεί ουσιαστικά θεραπεία με σκοπό την υποκατάσταση των ορμονών του φύλου στις γυναίκες. Αυτές οι ορμόνες είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη.
Ποια είδη θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης υπάρχουν;
Η θεραπεία μπορεί να χορηγηθεί με κατάλληλα δισκία, αυτοκόλλητα, κρέμες ή σε μορφή κολπικής γέλη; ενώ μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:
- Κυκλική συνδυασμένη θεραπεία – η οποία σποτελείται από ταυτόχρονη χορήγηση οιστρογόνου και προγεστερόνης και επαναφέρει την περίοδο
- Συνεχής συνδυασμός οιστρογόνου και προγεστερόνης, με αποτροπή εμφάνισης της περιόδου. Οι γυναίκες με άθικτη μήτρα πρέπει να λαμβάνουν συνδυασμό οιστρογόνου και προγεστερόνης, ώστε να μην υφίσταται αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του ενδομητρίου.
- Εάν μια γυναίκα έχει υποβληθεί σε υστερεκτομή τότε η θεραπεία μπορεί να αποτελείται μόνο από οιστρογόνα.
Ποια τα πλεονεκτήματα της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης;
Υπάρχουν σημαντικά οφέλη της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των οστών, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και καταγμάτων, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της λήψης της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης. Μειώνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του εντέρου και τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Ποιες οι αντενδείξεις της χρήσης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης;
Η θεραπεία μπορεί να μην είναι κατάλληλη εάν υπάρχει προσωπικό ή κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου των ωοθηκών ή καρκίνου της μήτρας όπως και
- ιστορικό θρόμβωσης στο αίμα
- ιστορικό θρομβοφιλίας
- ιστορικό καρδιακής νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου
- υψηλής αρτηριακής πίεσης (απαιτείται έλεγχος της αρτηριακής πίεσης πριν την έναρξη της θεραπείας)
- γνωστή ηπατική νόσο
Πόσο ασφαλής είναι η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης;
Από μελέτες έχει προκύψει ότι ο αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του μαστού εκδηλώνεται μετά την πάροδο μερικών ετών θεραπείας και παραμένει αυξημένος για τουλάχιστον πέντε έτη μετά τη διακοπή της θεραπείας με οιστρογόνα-προγεσταγόνα, παρόλο που ο κίνδυνος αρχίζει να μειώνεται αμέσως μετά τη διακοπή της θεραπείας.
Επομένως, εάν όντως ξεκινήσει η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, πρέπει να διαρκέσει όσο το δυνατόν λιγότερο και να χορηγείται η μικρότερη δυνατή δοσολογία για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Η ακριβής θεραπεία πρέπει να συζητηθεί με τον γιατρό πριν από την έναρξη της θεραπείας. Η επιλογή του κατάλληλου σκευάσματος για κάθε γυναίκα δεν είναι πάντα εύκολη και πρέπει να εξατομικεύεται.
