Χρήστος Ιαβάτσο MD, MSc, PhD, ESGO
Γυναικολόγος Ογκολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Επιμελητής Α’ Γ.Α.Ν.Π. ΜΕΤΑΞΑ, Πειραιάς
Τι είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι η έκτοπη ανάπτυξη λειτουργικού ιστού από το εσωτερικό της μήτρας εκτός της μήτρας.
Πόσο συχνή είναι;
Είναι από τις συχνότερες γυναικολογικές παθήσεις (7-8% των γυναικών). Παρουσιάζεται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας 22 με 35 ετών. Μια στις τρεις γυναίκες που έχει πρόβλημα υπογονιμότητας έχει ενδομητρίωση.
Ποια είναι η προέλευσή της;
Η παθογένεσή της δεν είναι γνωστή. Αρκετές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί που όμως δεν την ερμηνεύουν πλήρως. Έχουν συσχετισθεί κληρονομικοί παράγοντες, ανοσολογικοί και βιοχημικοί παράγοντες ή και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η πιο γνωστή θεωρία προέλευσης περιλαμβάνει τη μετανάστευση κυττάρων του ενδομητρίου κατά τη διάρκεια της περιόδου διαμέσω των σαλπίγγων μέσα στην κοιλιακή χώρα όπου και επιτελείται εμφύτευση αυτών των κυττάρων του ενδομητρίου σε κοιλιακά όργανα και στο περιτόναιο.
Πού εντοπίζεται;
Ο έκτοπος αυτός ιστός κυρίως στις σάλπιγγες, τις ωοθήκες και το περιτόναιο.
Με ποια συμπτώματα παρουσιάζεται;
Η κλινική εικόνα εξαρτάται από την εντόπιση και την έκταση των βλαβών αν και η ένταση των συμπτωμάτων μερικές φορές δε συμβαδίζει με την εξάπλωση και την βαρύτητα της πάθησης.
Τα συχνότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
– Κράμπες κατά την έμμηνο ρύση
– Πυελικό πόνο
– Δυσκοιλιότητα
– Επώδυνη κένωση εντέρου
– Οσφυαλγία
– Επίπονη ούρηση
– Συχνοουρία
– Υπογονιμότητα
Πώς διαγιγνώσκεται;
– Κλασική γυναικολογική εξέταση
– Διακολπικό ή διακοιλιακό υπερηχογράφημα
– Μαγνητική τομογραφία πυέλου (MRI)
– Βαριούχος υποκλυσμός
– Ενδοφλέβια πυελογραφία.
– Ο δείκτης CA125 ανευρίσκεται πολύ συχνά αυξημένος.
– Η διαγνωστική λαπαροσκόπηση είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να τεθεί η διάγνωση.
Πώς σταδιοποιείται;
Η ενδομητρίωση στα αρχικά στάδια μοιάζει με «στίγματα» στην επιφάνεια της πυέλου ή πάνω σε όργανα, όπως οι σάλπιγγες ή οι ωοθήκες. Το χρώμα τους ποικίλλει (διάφανο, άσπρο , καφέ, κόκκινο, μαύρο ή μπλε). Σε κάποιες γυναίκες, αυτά τα «στίγματα» διογκώνονται σχηματίζοντας όζους, ενώ σε άλλες γυναίκες, εστίες ενδομητρίωσης μπορεί να αναπτύσσονται στην επιφάνεια της ωοθήκης ή μέσα στην ωοθήκη (σοκολατοειδής κύστη). Άλλες γυναίκες μπορεί να αναπτύξουν πολλαπλές συμφύσεις που μπορεί να επεκτείνονται και προς το έντερο.
Σταδιοποίηση ενδομητρίωσης σύμφωνα με την αναθεωρημένη έκδοση της Αμερικανικής Εταιρείας Γονιμότητας και της Αμερικανικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής. Βασίζεται σε ένα σύστημα σημείων που λαμβάνει υπόψη τη θέση, την έκταση και το βάθος της νόσου σε σχέση με τις πυελικές δομές
Πώς αντιμετωπίζεται;
– Φαρμακευτικά με τη χρήση ενέσιμων GnRH αναλόγων μία φορά το μήνα ή κάθε τρεις μήνες προκαλώντας τεχνητή εμμηνόπαυση για 6 μήνες ή με τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών.
– Χειρουργικά:
Η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να πραγματοποιηθεί ανοιχτά, λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά.ώστε να γίνεται ριζική εξαίρεση της νόσου ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι υποτροπές. Η θεραπεία της συμπτωματικής ενδομητρίωσης μπορεί να συνίσταται στην ερευνητική λαπαροτομία με σκοπό την ανεύρεση ενδομητριωσικών εστιών, την λύση των πιθανών συμφύσεων καθώς και την αποκατάσταση της ανατομίας της πυέλου. Ωστόσο η εφαρμογή διαγνωστικής λαπαροσκόπησης αποτελεί μέχρι σήμερα την προσέγγιση εκλογής στη διάγνωση και θεραπεία της ενδομητρίωσης.
Ποιος ο ρόλος της ρομποτικής αντιμετώπισης της ενδομητρίωσης;
Πρόσφατα δεδομένα στη βιβλιογραφία υποστηρίζουν τη χρήση ρομποτικής χειρουργικής για τη διαχείριση περιστατικών ενδομητρίωσης προχωρημένων σταδίων. Οι αρχικές αναφορές αφορούν περιπτώσεις στις οποίες η ρομποτική προσπέλαση χρησιμοποιήθηκε για την εκτομή διηθητικών μορφών ενδομητρίωσης που εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη, στον ουρητήρα, ή στο ορθό, με ευνοϊκά αποτελέσματα. Σύμφωνα με την πρώτη και μοναδική μέχρι στιγμής πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη μελέτη ασθενών μαρτύρων για τη σύγκριση ρομποτικής με λαπαροσκόπική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης (LAROSE trial) δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων όσο αφορά τον χρόνο του χειρουργείου που θα είχε ενδεχομένως αντίκτυπο στο κόστος.
Επιπλέον, δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές όσον αφορά την απώλεια αίματος διεγχειρητικά, τις επιπλοκές (διε- και μετεγχειρητικές), τα ποσοστά μετατροπών ή τον αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής κατά το διάστημα παρακολούθησης των 6 μηνών μετεγχειρητικά. Τα αποτελέσματα μία μετα-ανάλυσης δύο συγκριτικών μελετών αξιολόγησης των αποτελεσμάτων μεταξύ ρομποτικά υποβοηθούμενης και λαπαροσκοπικής χειρουργικής σε προχωρημένη ενδομητρίωση απέδειξε σημαντικά παρατεταμένο χρόνο χειρουργείου στην ρομποτική προσπέλαση.
Ποια τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής προσέγγισης;
- τρισδιάστατη (3D) απεικόνιση του χειρουργικού πεδίου
- κίνηση των ρομποτικών βραχιόνων τύπου ανθρώπινου καρπού
- μικρότερη απώλεια αίματος (συνήθως <50 ml)
- λιγότερες επιπλοκές τραύματος
- λιγότεροι τραυματισμοί του ουροποιητικού συστήματος
- μειωμενά ποσοστά μετατροπής σε λαπαροτομία
- ιδανική για τις παχύσαρκες ασθενείς
- μειωμένη παραμονή στο νοσοκομείο (1 – 1,6 ημέρες)
- Ταχύτερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες
- Μικρότερη καμπύλη εκμάθησης συγκριτικά με τη λαπαροσκόπηση
